Библиотекари краевой библиотеки им. Ц. Жамцарано решили привить интерес, любовь к бурятским народным играм и играм других народов.

Игра «Шагай наадан» имеет несколько разновидностей. Сегодня расскажем о таких играх как: «Хонхо бyxэ тyyлгэ» - собирать альчики (шагай) с выпуклыми и вогнутыми сторонами после того, как они занимают указанные положения при падении на ровное место после броска.

«Хумпара хаялга» - участники игры «Бросок хумпара» кидают на ровное место три овечьих альчика. Победителем считается тот, у кого все бабки при падении занимают положение «бухэ». «Шагай таалсалга» - отгадывание количества альчиков, спрятанных в руке одного из игроков. «Шагай хонгордоолго» - удержание на тыльной стороне руки альчиков, подброшенных вверх.

Хонхо бухэ туулгэ.

Хоер – гурбан хун адли адли тоотой шагайнуудые абаад, нэгэниинь орхихо («орхихо» гэжэ шагайгаа таран хаяхые хэлэнэ). Бухэ, хонхо боложо тэдэнь унаба гэлэй. Орхигшо хун урид хэлсэhэнэйнгээ еhоор хонхо гу, али бухэнуудые туужэ оортоо абаха. Нугоодэнь орхиходоо, оорынгоо хубиие туужэ абаха.Тиигэжэ наада наадаhаар, нэгэниинь шагайгуй боложо, шуугдэбэ гээшэ.

Таалсалга.

Наадашад нэгэ хэды шагай адха соогоо барижа, нюдаргануудаа дундаа табяад, хун бухэнхэнэй гар соо хэды шагай байнаб гэжэ хэлэхэ еhотой. Hуулэрэнь нюдаргаяа задалха (адхаяа табиха). Шагайн ТОО зуб тааhан хун таагшадахунэй шагай абаха. Угышье hаа, хоюуланайнь гарта хэды шагай байнаб гэжэ тааха хэрэгтэй. Хэрбэеэ хэнэйшье таагаагуй hаа, наадан саашаа ургэлжэлхэ.

Хонгордоолго.

Наадаашад ээлжээгээршагай абажа, дээшэнь хаяад, альган дээрээ бэшэ, гарайнгаа ара тала дээрэ абаха. Тогтоожо абаhан шагайнь оорынь болобо гээшэ. Алда алдаhаар, нэгэшье шагай угы болоhон хуниинь шуугдэhэндэ тоотой.

Дурбэн бэрхэ.

Наадаашад ээлжээгээр дурбэ дурбэн шагай орхихо (хаяха). Хэрбэеэ тэрэ дурбэниинь дурбэн ондоогоор (бухэ, хонхо, морин, ухэр) буугаа hаань, тэрэ наадаашан дурбэн «бэрхэтэй» болобо гээшэ. Тиин, диилэhэн хун нугоодынгоо сохо няhалха гу, али ямар нэгэ ондоо даабаритай болохо.

Хоер лама, хорин шудхэр.

Хорин шагай «бухэ» hуудалаар тухэреэлуулэн, хашалдуулаад табиха. Эдэ «шудхэрнууд» гээшэ. Эдэнэй дунда хоер шагай – «мори» зэргэлуулээд табиха. Эдэ «ламанар» гээшэ.

Наадаашадай нэгэн шагайнуудые хургаараа тоншон тооложо, долоодохи шагайе хажуу тээшэнь болгоод, дахин тоолохо. Хэрбээ долоодохи шагайн «лама» байшоо hаа, саашань тоолохоео болижо, урда тээнь абаhан шагайнуудаа hооргэнь табиха. Саашань удаадахи хун наадажа эхилхэ. Хэрбээ долоодохи тоо «ламада» тудаагуй hаань, хоер «ламаhаа» бэшэ, бухы шагайн угы болотор саашань наадаха. Оньhониинь юун бэ гэхэдэ, тоолоходоо, ямар шагайhаа эхилхэеэ мэдэхэ еhотой.

Цырен-Базар Бадмаевай ба Цырен-Дулма Дондоковагай «Барбаадай» гэhэн ном сооhоо абтаhан наадантай таанадаа танилсуулбабди. Зай, иигээд муноо удэрэймнай наадан дуурэбэ, баймга ондоо шагай наадан тухай (мэлхэй, хумпараа, шагай харбалга) бэшэхэбди гэжэ найдуулнабди.

Баяртай, нухэд!

Заместитель директора – Балбарова Баярма Батоевна