2014 оной июлиин 18-19-эй үдэрнүүдтэ Чингис хаанай түрэhэн тоонто гэгдэhэн нютаг – Дадал hомондо Бүгэдэ буряадай уласхоорондын 11-дэхи «Алтаргана» наадан үргэн дэлисэтэйгээр үнгэргэгдөө. Тэбхэр хорин жэлэй саада тээ «Алтаргана» наадан энэл нютаг дээрэ түрүүшынхеэ эмхидхэгдэhэн түүхэтэй. Энэ hайхан нааданда хабаадалсахаяа арбаад мянган хүн суглараа. Агын тойрогые 550 гаран хүн – гурбан аймагудай ба Ага тосхоной засаг зургаануудай хүтэлбэрилэгшэд, соелшод, тамиршад, сурбалжалагшад түлөөлөө. Үбэр Байгалай хизаарые түлөөлжэ, мүн хүндэтэ айлшаар уригдаhан Үбэр Байгалай хизаарай губернатор Константин Ильковский, Федеральна Суглаанай Федерациин Зүблэлэй гэшүүн Баир Жамсуев, Агын Буряадай тойрогой Захиргаанай хүтэлбэрилэгшэ Ананда Дондоков г.м. фестивалиин хэмжүүртэ хабаадалсаа.
Үнгэргэгдэhэн конкурс мүрысөөнүүдтэ тойрогой хабаадагшад 9 алтан, 6 мүнгэн, 5 хүлэр медальнуудта хүртэhэн байна.
Бүгэдэ командаараа түрүүшын hуурида Дулдаргын аймаг гаража, буряад угсаатанайнгаа дунда нютагаа суурхуулаа.
«Буряадай нэгэ үдэр» конкурсдо 12 нютагай аман зохеолой бүлгэмүүд хабаадаа. Наадан бүхэндэ арадаймнай али нэгэн заншал харуулагдаа, мүн сэсэн үгэнүүдээр андалдаан, таабари таалсаан, еохордоон болоо. Дулдаргын аймагай Алхана нютагай «Алханын сууряан» аман зохеолой бүлгэмэй наадан жюриин эгээл үндэр сэгнэлтэдэ хүртөө юм. «Алханын гороо» гэжэ наадаяа тэдэ зүрхэ сэдхэл худэлгэмөөр табижа, алтан медальда хүртөө юм. Хүндэтэй 3-дахи hуури Агын аймагай Хүнхэр нютагай «Ургы» аман зохеолой бүлгэм эзэлээ. Могойтын аймагай Догойн «Домог» бүлгэмэй hайн дуранай артистнар 4-дэхи болоо.
Буряад хубсаhа урлан бүтээгшэдэй конкурс 3 янзаар эмхидхэгдээ. «Авангард» янзада Зүдхэли нютагай Дарима Жалсанова «Морин эрдэни» гэhэн композици дурадхаа. Адуунай дэлhээр нэхэгдэhэн хубсаhанай 9 дангинанарай, Чингис хаанай сэрэгшын үмдэжэ харуулhан хубсаhан олоной зүрхэ сэдьхэл татаба. Бэшэнhээл hаа нягтаар урлаатай, гүн удхатай коллекци гэгдэжэ, алтан медальда хүртөө. «Заншалта хубсаhан» гэhэн номинацида Агын аймагай түлөөлэгшэ Дашима Гончикова «Юртэмсын юhэн эрдэни – уг изагуурайм унтаршагүй тэмдэг» гэhэн коллекци дурадхаа. Юhэн эрдэниин үнгэдэ тааруулжа оегдоhон хубсаhыень харагшад дулааханаар угтан абаа. Ондоо оронуудай мэдээжэ модельернүүдтэй зэргэ анха түрүүшынхеэ уласхоорондын тайзан дээрэ гараhан модельер амжалта туйлаба. Тэрэ шангай 2-дохи hуурида, мүнгэн медальда хүртэбэ. Харин оршон (мүнөө) үеын хубсаhа урлагшадай конкурсдо тойрогой түлөөлэгшэд хабаадаагүй.
«Дангинын» мүрысөөндэ Монголой, Шэнэхээнэй, Буряад республикын, Эрхүүгэй можын ба Агын Буряадай тойрогой 16 басагад хабаадаа. Илдам сэбэр шарайтай, үндэр нарин бэетэй, алишье талаар hайшаагдама - хонгео хоолойгоор дуулажашье, уран гоеор хатаржашье шадаха, арадайнгаа еhо заншал, угайнгаа түүхэ зүрхэ сэдьхэлдээ шэнгээhэн дангинанар шангахан лэ тулалдажа, бүхы шадабарияа, аза талаангаа харуулхые оролдоо. Тэдээн сооhоо Дулдаргын аймагай Зүдхэлиин дангина Саяна Цымпилова эгээл сэбэрхэн, ухаатайхан, бэлиг шадабаритайнь байhанаа гэршэлжэ, «Алтаргана-2014» гэhэн фестивалиин «Дангина» гэhэн нэрэ зэргэдэ, алтан медальда хүртөө юм. Могойтын аймагай Зугаалайн Бальжин Дашижамсоева хүлэр медальда хүртөө, харин Агын аймагай Гүнэй Светлана Дармаева 4-дэхи болоhон байна.
Үльгэр түүрээгшэдэй дундаhаа Агын аймагай Хойто-Агын Цындыма Цыдыпова «Арьяа баалын магтаал» түурээжэ, алтан медальдахүртөө юм. Дулдарга hууринай Зоригто Цыренжапов Цындыма Бабуевагай бэшэhэн «Ага найман эсэгын угай домог» түүрээлгэеэ морин хуураар үдэшэн гүйсэдхэжэ, мүнгэн медальда хүртэбэ. Уран үгэ найруулагшадай дунда Монголой шүлэгшэд эрхимлээ.
Һур харбалгаар агынхидые хүсэхэ хүн байбагүй: можо харбалгада Агын хоер команда турүүшын hууринуудта гараа, ластии харбалгада Агын аймагай Доржи Жапов эрхимлээ. Зүгөөр манай барилдаашадта талаан тудабагүй. Мори урилдаанда гансал Монголой аймагуудай морид табигдаhан байна.
Уран урлалай бүтээлнүүдэй конкурс 4 янзаар эмхидхэгдээ: модоор hиилэлгэ, оедол, алта, мүнгэ hиилэлгэ, дурасхаалай бэлэг (суевнир). Алташа, мүнгэшэ дархашуулай дундаhаа Могойтын Дарима Дондокова хоердохи hуури эзэлжэ, мүнгэн медальда хүртэбэ. Мүн гар бэлэгэй (сувенир) бүтээл урлагшадай дундаhаа Ага тосхоной Дулма Балданова эрхимлэжэ, алтан медаляар шагнагдаа. Могойтын модошо дархан Александр Шагдуров хуша модоор hиилэжэ бүтээhэн гунгарбаа шэрээ хоерынь hүрөөтэй нангин бүтээл гээд олондо hайшаагдаа. Тиигэжэ «Алтаргана-2014» нааданай хүлэр медальтай бусаа.
Мүнөө үеын дуу гүйсэдхэгшэдэй конкурсдо Монголой, Шэнэхээнэй, Буряад ороной, Эрхүүгэй, Агын Буряадай тойрогой – дүн хамта 30-аад дуушад хабаадаа. Энэ мүрысөөндэ абяас талаантай талаантай зон сугларжа, бэе бэеhээ дортохогүй hайхан хоолойтой, гүйсэдхэхы уран шадабаритай байгаа гээд тэмдэглэхээр. Тус мүрысөөн гурбан бүлэгтэ («любительское исполнение», «эстрадное исполнение», «профессиональное исполнение») хубаараад үнгэрөө. Хоердохи бүлэгтэ Агын аймаг түлөөлhэн Александр Бороев ба Дылгыр Ирдынеев «Ехэ наадан» (хүгжэмынь – Б.Дамдинжаповай, үгэнь – Ш-Х.Бахарсадаевагай) гэhэн дуу гүйсэдхэжэ, алтан медальда хүртэбэ. Энэл бүлэгтэ Марина Дылгырова, Дылгыр Эрдынеев ба Цыцыкжаб Балданова гэгшэд Батор Цыпыловэй «Амар мэндэ, нютагни» гэhэн дуугаараа хүлэр медальда хүртэбэд. Мэргэжэлтэ дуушадай конкурсдо Дулдаргын аймагай Зүдхэлиин Саян Цымпилов Б.Дамдинжаповай «Буряад арадни» (үгэнь Д.Долгоржаповагай) дуу ирагуу hайханаар дуулажа, мүнгэн медальда хүртөө. Арадай дуу гүйсэдхэгшэд наhанай хэдэн хубааряар мүрысөө: хоердохи хубаарида 11-18 наhатайшуулай хоорондо Ага-Хангилай Сэсэгма Намдакова болон 19-40 наhанай дуушад соо Хара-Шэбэрэй Бальжима Сагаева мүнгэн медальда, харин 40-hөө дээшэ дуушадай дунда Зүдхэлиин Балма Цымпилова алтан медальда хүртөө.
Дадал hомоной тамирай танхим соо фото-зурагай конкурс «Алтаргана» фестивалиин хэмжээндэ дүрбэдэхеэ эмхидхэгдэжэ, буряад дүрэ-зураг буулгагшад өөhэдынгөө бүтээлнүүдые дэлгэжэ, бэлиг шадабарияа харуулаа. Дурадхагдаhан ажалнууд сооhоо манай нютагай түлөөлэгшэ Ага тосхоной залуу фотограф Даба Дабаев 3-дахи hуури эзэлhэн байна. 2-дохи hуурида Улаан-Үдэ хотын залуу фотограф А.Гармаев «Хии морин» ба «Наманшалга» гэhэн хоер үнгэтэ дүрэ зурагуудые дурадхажа гараба. Дорнод аймагай «Хас хот» студиин оператор Ариунтын «Ходоог тэргэ» олондо hайшаагдажа, шангай түрүүшын hуурида гараба.
Удаадахи «Алтаргана» наадан 2016 ондо Буряад орондо үнгэргэгдэхэ юм.
