Баатаршалга, шэн зориг. Эдэ үгэнүүдые гол түлэб үнгэрhэн дайнууд тухай хөөрэлдөө эмхидхэхэдээ хэрэглэнэбди. Зүгөөр дайн дажарай хатуу шэрүүн үедэ бэшэ, харин амгалан сагташье зон амитанай ами наhа абаржа, баатар нэрэеэ дээшэнь үргэhэн Геройнор бии юм даа. Арайл 19 наhа гүйсөөд, эрэ хүнэй уялгата албаяа хааха болзорой оройдоол 1 hара үлөөд байhан сагта манай нютагай эдир матросой ами наhан гансата таhаршоо бэлэй. Тэрэ гэhэн сагhаа 10 жэл үнгэршэбэ…
Агын талын баатар хүбүүн Алдар Цыденжаповай нэрэ заха хизааргүй дэлхэй дүүрэн мэдэхэ зон олон юм. Хэды олон эжынэр хүбүүень үхэлhөө абарhан баатар хүбүү үндылгэhэн Алдарай эжыдэ доро дохин баярые хүргэнэб даа…
Эхэ орондоо, түрэл нютагтаа амгалан байдал тогтоолсоhон Агууехэ Эсэгын дайнай баатар сэрэгшэдэй дунда, мүнөө үеын геройнорой нэгэн болохо Алдар Цыденжаповай нэрэ алтан үзэгүүдээр hиилэгдэнхэй. Алдар Баторович Цыденжапов Россиин Номгон далайн флодто матросоор алба хаажа ябатараа, «Быстрый» онгосо дээрэ аюул усадхажа, түрэл нютагтаа, эхэ орондоо Герой нэрэеэ хэтэдээ мүнхэлөө.
Алдар Үбэр Байгалай хизаарай Ага тосхондо 1991 оной августын 4-дэ Батор Жаргалович ба Билигма Зыдыгаевна хоерой бүлэдэ эхир басаган Арюнатаяа алай одхон үринэр түрэhэн юм. Агынгаа 1-дэхи дунда hургуули түгэсхөөд, нагаса аба Зыдыга Гармаевич Ванчиковай харгыгаар уhан мүрэнэй алба хааха гэжэ шиидэhэн байна. 2008 оной ноябрь hарада эрэ хүнэй уялгата алба хаахаяа, аба эжынгээ дулаахан уургайhаа гаран мордоо hэн. Тиигэжэ Примориин хизаарай Фокино хотодо 40074 дугаартай Номгон далайн флодто сэрэгэй алба хаажа эхилhэн намтартай. Аба эжы хоертоо, ахай абгай, эхир басаган Арюнадаа, анда нухэдтөө мэндын тэмдэг мэдүулhээр, уялгата албаяа үнэн сэхэ ябуулhаар байтарынь албанай 9 hара түргэн гэгшээр үнгэршөө. Сэрэгэй албан аалиханааршье hаа, түгэсхэлэй харгыда гараад ябаа…
2010 оной сентябриин 24. «Быстрый» онгосын албатад Фокино хотоhоо Камчатка руу сэрэгэй аянда гарахаяа бэлдэжэ байгаа. Зайн галай утаhан hаатажа, онгосын машинын таhагта ехэ гал дүлэн сорьелжо эхилээ. Энэ үедэ машинын таhагта алба хааха халаанда ороhон Алдар хүбүүн нюсэгэн гараараа шэнгэн түлишын урдажа байhан сорго хаажа шадаа. Зүгөөр өөрөө 9 лэ секундын туршада соробхижо байгаа гал дүлэн соо зогсожо, бэеынгээ 90 хуби арhа мяха галда хайлуулаа. Манай нютаг хүбүүн хэды хүндэ хүшэр байбашье, хэхэ даабарияа, табигдаhан үүргэеэ дүурэн бүтэн дүүргэжэ, аюулгүй газарта өөрөө гаража шадаа. Тиигэжэ түргэн сагай болзор соо аюул усадхажа, сэрэгэй онгосо, суг хамта алба хаажа байhан 300 гаран хүнэй ами наhа абаржа шадаал даа. Сэрэгэй эмшэд баатар хүбүүнэймнай ами наhантай 4 үдэр, 4 hүни тэмсээ. Зүгөөр шатаhан бэеыень аргашад абаржа шадаагүйнь харамтай. Уялгата албаяа дүүргэтэрынь нэгэл hарын болзор үлөөд байхада, сентябриин 28-да Номгон далайн флодой матрос Алдар Цыденжапов хайран наhантаяа хахасаhан.
Мүнөө дээрэ залуу матрос, Россиин Герой Алдар Баторович Цыденжаповай нэрэнь мүнхэдөө. Ага тосхон дээрэ Эхэ ороноо хамгаалагшадай удэртэ зорюулагдажа, Алдар Цыденжаповай мүнхэ дурасхаалда зорюулагдаhан хоккей наадалгаар мүрысөөн эмхидхэгдэдэг болонхой. Буряадай нислэл хото Уаан-Үдэдэ Алдар Цыденжаповта зорюулагдаhан дурасхаалай хүшөө бодхоогдоhон. Түрэл тоонто Ага тосхонойнь, Эрхүү можын Усть-Ордынский тосхоной гудамжанууд Алдарай нэрээр нэрлэгдэhэн. Эрдэм номдо, үзэг бэшэгтэ hургаhан Агын 1-дэхи дунда hургуулидань мемориальна самбар табигдаhан. Абрек далайн тохойн эрьедэ Номгон далайн флодой онгосонуудай байрладаг hуурида дуласхаалай тэмдэг хүшөө бодхоогдоhон. «Быстрый» миноносец онгосо дээрэ мемориальна самбар нээгдэhэн. Алба хаахадаа байрлаhан онгосын таhаг соонь өөрынь унтари хэтын хэтэдэ Алдар Цыденжаповай нэрээр үлөө юм. 2011 ондо «Слава Алдара» гэhэн шэнэ ном нара хараhан. 2012 ондо «Россиин Федерациин Геройнор» гэhэн hалбаряар Алдар Цыденжаповай дурэтэй почтын марка гараhан. 2015 оной июлиин 22-то Амарай онгосо баридаг заводто «Россиин Герой Алдар Цыденжапов» гэhэн онгосо хэхэ түhөө түсэб табигдажа, 2019 оной сентябриин 12-то тус онгосын баяр еhололто нээлгэ эмхидхэгдээ. Энэ түухэтэ хэмжээндэ Агын Буряадай тойрогой түлөөлэгшэд хабаадалсаа. «Россиин Герой Алдар Цыденжапов» гэhэн корвет 2020 ондо Номгон далайн флодто дамжуулагдаhан байна. Агын тойрогто, Буряад орондо, мүн бусадшье нютагуудаар Алдарай нэрэ мүнхэлhэн хэмжээ ябуулганууд эмхидхэгдэhээр, дурасхаалай хүшөөнүүд, мемориальна самбарнууд эдэ 10 жэлэй туршада нээгдэжэ байhаар юм.
Россиин президентын 2010 оной ноябриин 16-ай тогтоолоор, сэрэгэй албанай үедэ гаргаhан баатаршалга, шэн зоригой түлөө, матрос Цыденжапов Алдар Баторовичта Россиин Федерациин Геройн үндэр нэрэ олгогдоо (наhа бараhанайнь удаа). РФ-Н президент Дмитрий Медведев ниислэл хотын Кремлиин Георгиевско танхим соо 2011 оной февралиин 22-то баяр еhололой оршон байдалда Алдарай аба эжы хоерто Россиин Геройн Алтан Одо барюулаа hэн.
