Цыбен Жамцараногой нэрэмжэтэ Агын хизаарай номой санда тон хоморой 100-гаад ном хадаглагдажа, тусхай жасада оруулагданхай. Нэрлэбэл, хуушан монгол ба лата хэлэнүүд дээрэ бэшэгдэhэн ном hударнууд «Труды Агинской экспедиции 1908 года» гэhэн 4 суглуулбари, дэлхэйн элитэ уран зохеолшодой буряад хэлэн дээрэ оршуулагдаhан зохеолнууд ба бэшэшье хоморой, уншагшадай анхарал заатагүй татахаар номууд болоно.
Л.Н. Толстой - Севастополь тухай хөөрөөн
«Книжная коллекция редких книг» гэhэн түhөө түсэбэй шугамаар хизаар ороноо шэнжэлэлгын таhаг хоморой номуудые библиографическа ба номой мэдээтэйгээр «Книжные памятники Аги» гэhэн электронно мэдээсэлэй данса болгохо ажал ябуулна. А.С. Пушкинай нэрэмжэтэ Үбэр Байгалай хизаарай номой санай ба Буряад республикын Үндэhэн номой санай хоморой номуудай жасатай өөhэдынгөө данса номуудые зэргэсүүлэн хараха гэhэн ажал хэлдэhэн байна. Тэрэнэй дүнгөөр гансал манай номой санай жасада байгаа 5 тон хоморой номууд элирүүлэгдээ. Мүнөөдэрэй талада эдэ номуудые электронно ном болгогдожо эхилээ. Тэрэнэй хажуугаар хоморой номуудые үзэсхэлэнүүдтэ дэлгэгдэдэг, номуудай буктрейлернүүд бүтээгдэдэг, библиографическа мэдээнүүд дансалагдадаг юм. Тиихэдэ номой санайнгаа хоморой номуудые олондо дэлгэрүүлхэ, харуулжа үгэхэ зорилготойгоор мэдээсэлэй ба гэгээрүүлгын хэмжээ ябуулганууд саг үргэлжэ эмхидхэгдэдэг. Тиимэhээ номой сандаа хоморой номуудай анханайнь бүтээл ба тэрэнэй электронно буулгабаритай байха шухала. Гэхэтэй хамта хоморой номуудаа нарин нягтаар хадагалжа, хуушан бэб соонь байлгаха тон шухала зорилго болоно. Энэ талаар тусхай хэрэгсээнүүд, уншагшадай хараха шэл шэрээнүүдтэй байха хэрэгтэй.
Хоморой номуудай жасада ородой суута уран зохеолшо Лев Николаевич Толстойн «Севастополь тухай хөөрөөн» гэhэн ном онсо hуури эзэлнэ. Гурбан зохеолнуудhаа бүридэhэн энэ ном 1855 ондо хэблэгдэн
гараһан байна. Энэ номыень Д.Дугаров буряад хэлэн дээрэ оршуулжа, 1973 ондо Улаан-Үдэ хотодо хэблэгдэhэн юм.
Тус ном соогоо Лев Толстой 1853-1856 онуудта Крымдэ болоhон дайн тухай, Севостополь хото хамгаалга тухай хөөрөө. Энэ тэмсэлэй гурбан үе абтажа, гурбан ушар харуулагдана. Нэгэдэхи хөөрөөн соонь 1854 оной декабриин Севастополь тухай хэлэгдэнэ. Хоёрдохи хөөрөөниинь 1855 оной май hарада хабаатай. Харин гурбадахи соонь үни удаан саг соо үргэлжэлhэн дайнай hүүлшын, эгээл аймшагтай август hара тухай хөөрэгдэнэ. Севастополиие баатарлигаар хамгаалалга уран зохёолшын сэсэн хурса гуурhаар манай урда зураглагдана. Энэ ном хадаа агууехэ уран һайханай зохёол байхаhаа гадна, өөрөө хабаадалсаhан хүнэй үнэтэй, сэнтэй гэршэлэлгэ, домоглолго, түүхын үнэн бодото бэшэг болоно.
Цыдыпова Ж.Н.,
хизаар ороноо шэнжэлэлгын таhагай мэргэжэлтэн
Дамдинжапова С.Б.,
мэдээсэлэй таhагай мэргэжэлтэн